Archeologie in Egypte en de cruciale bijdrage van de Qiftawy’s aan de egyptologie
Op het eind van de 19e eeuw voer een Engelsman over de Nijl, met een mummie aan boord. Zijn naam was William Matthew Flinders Petrie (1853-1942) die bekend zou worden als “de vader van de archeologie”. Hij was op weg van Luxor naar Cairo. Ter hoogte van het Zuidegyptische dorp Qift, viel de overledene in zijn boot een zeer oud gebruik ten deel: er verscheen een klaagvrouw op de oever. Het voorval wekte bij Flinders Petrie de indruk dat in Qift wel eeuwenoude tradities hoog moesten worden gehouden. Het zou onmiddellijk zijn hart hebben gewonnen voor de inwoners van dit dorp. Zo gaat het verhaal dat binnen de Qiftawy familie mondeling wordt overgeleverd.[1]
Hoe dit ook zij, feit is dat Flinders Petrie in tien jaar tijd, tussen 1893-1903 uit deze familie zijn belangrijkste medewerkers zou recruteren en opleiden. Een ploeg die onontbeerlijk zou worden voor het pionierswerk in de archeologie waaraan Petrie zijn faam dankt.
De Qiftawy’s
Dit is het verhaal van de Qiftawy’s, ook wel Qufti’s genoemd. ‘Qiftawy’ of ‘Qufti’ betekent letterlijk “man uit Qift”. De naam is tot op de dag van vandaag een begrip in de archeologie van Egypte, een titel van archeologische vakbekwaamheid, als het ware, die ieder familielid die in dit veld werkzaam is, met trots aan de eigennaam toevoegt. De benaming tovert bij iedere egyptoloog een wereld voor ogen van beroemde opgravers, spectaculaire vondsten en verrassende ontdekkingen. Want de Qiftawy’s zijn al zes generaties bij opgravingen betrokken. Toch is hun kant van het verhaal nooit opgeschreven.
Een leemte die ik voor een deel wil invullen.
Ali Farouk el Qiftawy, hoofdopzichter van de opgravingen op de westoever van Luxor en hoofd van de opgraversploegen van Zuid-Egypte
De leidraad is de familietak van de Qiftawy’s die momenteel in en rond Luxor werkzaam zijn, en van wie de Qiftawy Ali-Farouk-Said-Mahmoud Hussein-Ali-Esslik, een nazaat van emir Mousa, letterlijk het stokje van de voorouders uit Qift heeft overgenomen. Als opvolger van zijn vader, en hoofd van de opgraversploegen van Zuid-Egypte, is het zijn vurige wens dat de Qiftawy geschiedenis wordt opgeschreven en toegankelijk gemaakt voor een breder publiek.
Het verhaal van de Qiftawy’s is het verhaal van de geschiedenis van de archeologie in Egypte, vanuit een invalshoek die weinigen kennen: van binnenuit. Door de ogen van deze fysieke werkers, arbeiders in dienst van hogeropgeleide meerderen, komt de lezer in aanraking met de wondere wereld van opgraven in Egypte. Waar buitenlandse en Egyptische archeologen komen en gaan, zijn de Qiftawy’s een constante factor die hun praktijkervaring mondeling aan elkaar doorgeven, door de generaties heen.
Wat betekent archeologie voor de Qiftawy’s en wat betekenen zij omgekeerd voor de archeologie? Een verhaal met nadruk op de sociale en de historische context.
Deel 2 in deze serie: De liefde van een man voor een tempel
Noot [1] interview (25/11/2015) met Rais Mahmoud el- Qiftawy, de huidige rais (voorman) van de tempel in Karnak die dit verhaal hoorde van zijn vader rais Farouk Said el- Qiftawy.
