Marokkaanse Joden in Illigh, Tazerwalt, unieke historische verfilming uit 1953
Deel 1 Marokkaanse Joden in Illigh: “Il seront des hommes”.
Historische opnames (vanaf 5.13) van het avontuur van de schoolmeester Samuel Lévi die in 1953 door de Alliance Israélite Universelle wordt uitgestuurd op een moeilijke missie. Hij krijgt de taak om op het geïsoleerde Zuid-Marokkaanse platteland voor de Joden in de plaats Iligh een moderne school in te richten, de kinderen Frans te leren en de gezondheid te bevorderen.
Frans en Arabisch gesproken. Het Arabisch waarin de schoolmeester en de joden met elkaar spreken, wordt Frans ondertiteld.
Deel 2: Marokkaanse Joden in Illigh: de opening van de Joodse school
Volg voor historische beelden van de opening van de school in ca. 1954, van de joodse gemeenschap, de leerlingen en hun meester, ca. 1954 deze link en scroll even naar beneden!
De filmploeg in Illigh
De regisseur is Claude Huisman (met de tropenhelm, links). Op de foto is ook de Joods-Marokkaanse Elias Harrus van de Alliantie te zien, tweede van rechts. Hij was betrokken bij de stichting van meer scholen van de Alliantie in Zuid-Marokko. Harrus is ook bekend om zijn foto’s van het joodse leven in de afgelegen gebieden van het Atlasgebergte, vlak vóór de diaspora die na de Tweede Wereldoorlog met de stichting van de staat Israël aan belang won. Geheel tegen de filosofie van de Alliantie in. In 2009 wijdde het Joods Historisch Museum, toen nog onder leiding van Julie Marthe Cohen, aandacht aan de vele foto’s van joden op het platteland van Zuid-Marokko, die Harrus gedurende zijn lange staat van dienst maakte, en waarvan het resultaat te zien is in: Juifs parmi les Berbères. Speciaal binnen dit kader, maakte de Nederlandse fotografe Pauline Prior een fotorapportage over wat er nog aan Joodse cultuur over is in Marokko en met name in Casablanca, waar, sinds de uittocht na de Tweede Wereldoorlog, nog ongeveer 3000 Marokkaanse Joden wonen.
Achtergrondinformatie bij Marokkaanse Joden
De oudste joodse gemeenschap in Marokko zou volgens de legende in 361 v.Chr., ruim duizend jaar vóór de Islamisering, zijn neergestreken in de plaats Ifrane, op de zuidelijke flanken van het Anti-Atlasgebergte. Na de verwoesting van de tempel in Jeruzalem in de 6e eeuw v.Chr. zouden de Joden óók via de zuidelijke karavaanroutes van Noord-Afrika in westelijke richting zijn getrokken tot aan de Atlantische Oceaan. In deze streek zorgde één van de langste rivieren van Marokko, de Draa, voor een veilige, vruchtbare oost-west route. De Draavallei werd al door antieke schrijvers met de Nijlvallei vergeleken.
De Joden vestigden zich hier onder de berberbevolking en namen hun taal, gebruiken en kleding gaandeweg over. Deze versmelting was zo totaal dat de scheidslijn tussen beide bevolkingsgroepen vertroebelde, met als gevolg dat historici nu vaak niet meer weten of men met ‘verberberiseerde’ joden te doen heeft of met tot het jodendom bekeerde berbers!
De Marokkaandse Joden op het Zuid-Marokkaanse platteland spraken het lokale berberdialect, het Tachilhit, maar ook Arabisch en lazen de torah uiteraard in het Hebreeuws. Zij woonden in hun eigen kwartier, de mellah. En vooral in de oude nederzettingen, waar ze zich gevestigd hadden vóór de islamisering van het land in de 9e eeuw, behielden zij het recht op een synagoge, en een school voor religieus onderwijs aan de jongens van de joodse gemeenschap. De joden waren werkzaam in ambachten en handel, hadden contacten tot ‘buiten de grenzen’ en spraken veel talen. Daarom waren ze voor de lokale en de landelijke machthebbers onontbeerlijk in de logistiek van de karavaanhandel.
Vanaf de 17e eeuw trok om deze reden het huis van Illigh, een economisch en bestuurlijk centrum van de streek Tazerwalt, Joden aan uit Ifrane van de Anti-Atlas. De Joden werden er van overheidswege beschermd, maar waren er ook horig aan. In Illigh werd door de heersende familie Aboudmiaa een grote uitzondering bedongen: de Joden kregen er recht op een synagoge en zelfs op een stuk grond in de nabijheid om hun doden te begraven. Ook in Illigh leefden ze gebroederlijk naast de lokale berbers.
In 1860 werd de Alliance Israélite Universelle opgericht met het doel de Joden wereldwijd te emanciperen en te verheffen. Het duurde lang voordat het platteland van Zuid-Marokko aan de beurt kwam! Maar in 1953 was het dan zo ver. Vanuit Casablanca werd een schoolmeester uitgezonden naar Illigh om de Joden door scholing een betere toekomst te garanderen. Ze leren Frans en de gezondheidszorg wordt opgevijzeld! Dit project is op film vastgelegd vlak vóór de uittocht van de Joden naar Israël die na de Tweede Wereldoorlog het aantal joden in Marokko van 300.000 terugbrengt naar 3000!
Gerelateerde berichten:
Illigh en Paul Pascon (1965-1984): het geheime archief van Illigh ontsloten.
Een bezoek aan Illigh maakt deel uit van de themareis Zuid-Marokko.
